ورزش به‌عنوان درمان مکمل بیماری‌های گوارشی

ورزش به‌عنوان درمان مکمل بیماری‌های گوارشی

یک مرور تازه در Journal of Clinical Medicine نشان می‌دهد که ورزش تنها برای سلامت قلب و عضلات مفید نیست؛ بلکه می‌تواند نقش قابل توجهی در مدیریت بیماری‌های گوارشی نیز داشته باشد. شدت و نوع فعالیت بدنی اثر مستقیمی بر حرکات دستگاه گوارش، نفوذپذیری روده، میزان التهاب و ترکیب میکروبیوتای روده دارند. بر اساس یافته‌ها، تمرینات منظم و با شدت متوسط اغلب کیفیت زندگی بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی روده و سندرم روده تحریک‌پذیر را بهبود می‌بخشند و حتی خطر بروز سرطان کولورکتال را کاهش می‌دهند. در مقابل، فعالیت‌های پرفشار و طولانی‌مدت می‌توانند احتمال بروز علائم گوارشی را افزایش دهند.

از منظر مکانیسم‌های زیستی، ورزش موجب بهبود حرکات معده و روده، تقویت سد مخاطی، کاهش نفوذپذیری روده و تعدیل واکنش‌های ایمنی و التهابی می‌شود. همچنین تغییرات سودمند در میکروبیوتای روده، به‌ویژه افزایش تولید اسیدهای چرب کوتاه‌زنجیر، نقش مهمی در این فرآیند دارند. با این حال، تمرینات شدید یا انجام فعالیت بدنی بلافاصله پس از غذا می‌توانند به بروز علائمی مانند تهوع، اسهال یا حتی ایسکمی موقت روده منجر شوند.

در بیماران مبتلا به ریفلاکس معده–مری (GERD)، فعالیت‌های سبک تا متوسط مانند پیاده‌روی، تمرینات تنفسی یا یوگا به کنترل وزن، تقویت عملکرد دیافراگم و کاهش اپیزودهای ریفلاکس کمک می‌کنند. در مقابل، دویدن یا فعالیت‌های ضربانی شدید، به‌ویژه پس از صرف غذا، احتمال بروز سوزش سردل و ریفلاکس را افزایش می‌دهند.

برای بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی روده (IBD)، شواهد نشان می‌دهد که برنامه‌هایی شامل پیاده‌روی یا دویدن سبک تا متوسط، سه جلسه در هفته و به مدت حدود ده هفته، به شکل معناداری کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد، بدون آنکه فعالیت بیماری تشدید شود. در سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) نیز فعالیت‌های هوازی متوسط مانند پیاده‌روی سریع یا شنا، سه تا پنج بار در هفته، می‌توانند موجب کاهش درد شکمی، بهبود حرکات روده و کاهش التهاب شوند.

ورزش علاوه بر این، نقش پیشگیرانه و حمایتی مهمی در سرطان کولورکتال دارد. فعالیت بدنی منظم خطر بروز این سرطان را کاهش داده و در بیماران مبتلا نیز به بهبود ظرفیت عملکردی و کیفیت زندگی کمک می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که حتی در دوره‌های درمانی مانند شیمی‌درمانی یا پیش از جراحی، اجرای برنامه‌های ورزشی هوازی و مقاومتیِ کنترل‌شده، ایمن و سودمند است.

جمع‌بندی این مرور نشان می‌دهد که نسخه‌نویسی تمرین در بیماری‌های گوارشی باید بر اساس شدت متوسط و به‌صورت شخصی‌سازی‌شده طراحی شود. در IBD و IBS، فعالیت‌های هوازی سبک تا متوسط بهترین نتایج را داشته‌اند. در GERD، تمرینات سبک توصیه می‌شود و باید از فعالیت شدید پس از غذا اجتناب کرد. در سرطان کولورکتال نیز ترکیب تمرینات هوازی و مقاومتی می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری و توان‌بخشی داشته باشد.

منبع: